Obsesif-Kompulsif kişilik bozukluğu merkezi özellikleri; aşırı düzenlilik, kontrolcülük ve mükemmelliyetçilik olan patolojik boyutta bir kişilikten bahsederiz. Aşağıdaki yazıda obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu vaka örneği ile birlikte merak ettiğiniz soruların cevaplarını bulacaksınız.
Vaka Örneği
Daniel, her gün tam olarak sabah 8’de doktora öğrencisi olduğu üniversitedeki ofisine gelirdi. Yolda her zaman kahve içmek için 7-Eleven’a ve New York Times’a uğrardı. 8’den 9:15’e kadar kahvesini içerken gazete okurdu.
9:15’te, birkaç yıl gecikmiş olan doktora teziyle ilgili yüzlerce makalenin bulunduğu dosyaları yeniden düzenledi. Sabah 10’dan öğlene kadar, ilgili bölümlerin altını çizerek bu gazetelerden birini okudu. Sonra öğle yemeğini (her zaman fıstık ezmeli ve reçelli sandviç ve bir elma) tutan kese kağıdını aldı ve bir gazoz alıp kendi başına yemek için kafeteryaya gitti. 13:00’den itibaren akşam 5’e kadar toplantılar yaptı, masasını düzenledi, yapılacaklar listesi yaptı, referanslarını bilgisayarındaki yeni bir veri tabanı programına girdi. Daniel evde karısıyla akşam yemeği yedi ve ardından saat 23:00’e kadar tezi üzerinde çalıştı. Ancak zamanının çoğu ev bilgisayarının yeni özelliklerini denemekle geçti.
Daniel, tezini tamamlamaya 4,5 yıl önce olduğundan daha yakın değildi. Karısı onu terk etmekle tehdit ediyordu, çünkü o da evdeki her konuda aynı derecede katıydı ve eğitim belirsizliğinde sonsuza kadar kalmak istemiyordu. Daniel sonunda kötüleşen evliliğinden duyduğu endişe için bir terapistten yardım istediğinde, kendisine Obsesif Kompulsif kişilik bozukluğu teşhisi kondu.
Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu Nedir?
A. Aşağıdakilerden dördünün ( ya da daha fazlasının ) olması ile belirli genç erişkinlik döneminde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, esneklik, açıklık ve verimlilik uğruna düzenlilik, mükemmeliyetçilik, zihinsel ve kişiler arasında kontrol koyma üzerine aşırı kafa yormanın olduğu sürekli bir örüntü:
(1) yapılan etkinliğin asıl amacını unutturacak derecede ayrıntılar, kurallar, listeler, sıralama, organize etme ya da program yapma ile uğraşıp durur
(2) işin bitirilmesini zorlaştıran bir mükemmelcilik gösterir
(3) boş zamanlarını değerlendirme etkinliklerden ve arkadaşlıklardan yoksun kalacak derecede kendisini işe ya da üretkenliğe adar
(4) ahlak, doğruluk ya da değerler gibi konularda vicdanının sesini aşırı dinler ve esneklik göstermez
(5) özel bir değeri olmasa bile eskimiş ya da değersiz şeyleri elden çıkaramaz
(6) başkaları, tam olarak kendisinin yaptığı gibi yapmayı kabul etmedikçe görev dağılımı yapmak ya da birlikte çalışmak istemez
(7) para harcama konusunda hem kendisine hem de başkalarına karşı cimri davranır, para, gelecekte ortaya çıkabilecek felaketler için biriktirilmesi gereken bir şey olarak görülür
(8) katı ve inatçıdır
Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu ile Obsesif Kompulsif Bozukluğu arasında ne fark var?
Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu (OKKB) bazı yönlerden Obsesif Kompulsif Bozukluğa(OKB) benzese de ikisi birbirinden farklıdır. OKB kaygı bozuklukları grubuna girer. OKKB de ana özellikler kişideki mükemmelliyetçilik ve kontroldür. Yaşamak değil kontrol üzerine kurulmuş bir hayatdır onlarınki. Esneklik yerine aşırıya kaçan bir düzenlilikleri vardır. Kurallara uygulayacağım diye hayatını mahveden kişilerdir. Bir aktivitenin ana amacını kaçırırlar. Asıl amacı unutturacak şekilde ayrıntılar, kurallar, listeler, sıralama, organize etme ya da program yapma ile uğraşıp dururlar. Kısacası detaylar içinde boğulurlar. Son derece dikkatli ve tekrarlamaya eğilimlidirler. İnatçı, mantıksız, başkalarına karşı talepkar ve eleştireldirler. Başkalarına olduğu kadar kendilerine karşı da son derece eleştiren tutum ve davranış sergilerler. Ahlak, doğruluk, değerler gibi konularda esneklik göstermezler.
Aşırı sert bir aileden gelirler. Toplumsal kurallara bağlılıkları olağanüstüdür. Resmi ve iyi tanımlanmış sosyal ilişkileri tercih ederler. Resmi olmayan ilişkilerde bile resmi davranırlar. Dünyayı kurallarla, zamanı planlayarak yapılandırırlar. Karalılıkları ve hayal kurma becerileri zayıftır. Gerçekte hissettiklerinin tam zıddı davranırlar. Günlük rutinden ve kurallardan sapma onları üzer. Gergin ve neşesizdirler. Sıcaklık veren yakınlık hislerinden uzak dururlar. Kendisini çalışkan, güvenilir, faydalı, sorumluluk sahibi ve sadık, başkalarını ise sorumsuz, detaylara önem vermeyen ve kendi isteklerine düşkün olarak görürler. Para harcama konusunda hem kendilerine hem de başkalarına karşı cimri davranırlar. Görev dağılımı yapmak ve başkaları ile birlikte çalışmak istemezler. Özel bir değeri olmasa bile eski, değersiz şeyleri elden çıkaramazlar.
Bu özelliklerden bazıları sizde de mi var? Başkaları için çekilmez olmadığınız sürece problem yok. Ama hem kendi yaşantınızı hem de ilişkilerinizi etkiliyorsa psikolojik destek almayı lütfen ihmal etmeyin. Yaşam kalitenizi arttırmak kendinize yapabileceğiniz en güzel yatırımdır.
Bahar Erden
Uzman Psikolog/Evlilik ve Aile Terapisti
Kaynak
Durand, V. M., & Barlow, D. H. (2009). Abnormal Psychology (5 th ed.). Belmont, CA:
Wadsworth/Cengage Learning. (Vaka Örneği; Durand, V. M., & Barlow, D. Anormal
Psikoloji kitabından alıntıdır.)
