Narsistik kişilik bozukluğu; üstünlük duygusu, beğenilme gereksinimi, empati yapamama, kendini beğenmişlik, bencillik, benmerkezcilik, başkalarını manipüle etme ve sömürme eğilimi gibi temel özellikleri ile belirgindir. Aşağıdaki yazıda bir narsistik kişilik bozukluğu vaka örneği ile birlikte merak ettiğiniz soruların cevaplarını bulacaksınız.
Narsistik Kişilik Bozukluğu Vaka Örneği
Willie, küçük bir hukuk firmasında ofis yardımcısı. Şimdi 30’lu yaşlarının başında olan Willie’nin son derece kötü bir iş geçmişi var. Aynı yerde 2 yıldan fazla istihdam edilmedi ve geçici istihdam bürolarında çalışarak önemli bir zaman harcadı. Onunla ilk karşılaşmanızda, işinde son derece yetkin olduğuna ve ofisi yönettiğine sizi inandırır. Bekleme odasına girdiğinizde, resepsiyonist olmamasına rağmen Willie tarafından karşılanırsınız. Nasıl yardımcı olabileceğini sorar, size kahve ikram eder ve “kendi” kabul alanında kendinizi rahat ettirmenizi ister. Willie konuşmayı sever ve herhangi bir konuşmayı, kendisini ilgi odağı yapacak şekilde hızla yeniden yönlendirir.
Bu tür sevecen tavırlar ilk başta memnuniyetle karşılanır, ancak kısa süre sonra diğer çalışanları rahatsız ettiğini fark edersiniz. Hiçbirini denetlemekten sorumlu olmamasına rağmen, ofisteki diğer çalışanlardan kendi personeli olarak söz eder. Ziyaretçiler ve personel ile yapılan konuşmalar genellikle onun ve diğer personelin zamanının büyük bir kısmını tüketir ve bu bir sorun haline gelir. İşinde hızla kontrol sahibi haline gelir – diğer pozisyonlarında da ortaya çıkan bir model – başkalarına verilen görevleri hevesle üstlenir. Ne yazık ki bu görevleri iyi tamamlayamaz ve bu büyük bir sürtüşme yaratır.
Bu zorluklardan herhangi biriyle karşılaştığında, Willie önce başkalarını suçlar. Ancak nihayetinde, Willie’nin benmerkezciliğinin ve kontrolcü doğasının ofis verimsizliklerinin birçoğunun temelinde olduğu ortaya çıkar. Hukuk firmasının tüm ortaklarıyla yapılan bir disiplin toplantısında, alışılmadık bir adım olarak, Willie öfke ile ortakları kendisinin açığını aramakla suçlar. Önceki işyerlerindeki tüm pozisyonlarda performansının olağanüstü olduğunu ve onların hatalı olduğunu ısrarla savunur. Sakinleştikten sonra, önceki bir içki sorunu, bir depresyon öyküsü ve birden fazla aile sorunu ortaya çıkar ve bunların hepsinin, yaşadığı zorluklara katkıda bulunduğuna inanır.
Firma, devam eden istihdamının bir koşulu olarak psikolojik destek almasını tavsiye eder. Kendisine majör depresyon ve kişilik bozukluğu teşhisi konur. Nihayetinde, – geç kalma ve eksik çalışma dahil- davranışı işine son verilmesiyle sonuçlanır. Willie 2 yıl sonra aynı firmada başka bir pozisyon için tekrar başvurur. Kayıtlardaki bir karışıklık, önceki feshini ortaya çıkaramadığı için ancak yalnızca 3 gün sürer. İkinci ve üçüncü günlerinde işe geç kalır. Başarılı olabileceğine inanmıştır, ancak davranışını başarılı olmak için gereken asgari standartlara bile uyacak şekilde değiştirmez.
Narsistik Kişilik Bozukluğu Tanı Kriterleri
Aşağıdakilerden en az beşinin olması ile belirli, genç erişkinlik dönemimde başlayan ve değişik koşullar altında ortaya çıkan, üstünlük duygusu, beğenilme gereksinimi ve empati yapamamanın olduğu sürekli bir örüntüdür.
1. Kendisinin çok önemli olduğu duygusunu taşır.
2. Sınırsız başarı, güç, zeka, güzellik veya kusursuz sevgi düşlemleri üzerine kafa yorar.
3. Özel ve eşi bulunmaz birisi olduğuna ve ancak başka özel veya toplumsal durumu üstün kişilerin kendisini anlayabileceğine ya da ancak onlarla arkadaşlık edebileceğine inanır.
4. Çok beğenilmek ister.
5. Hak kazandığı duygusu vardır.
6. Kişilerarası ilişkileri kendi çıkarı için kullanır, amaçlarına ulaşmak için başkalarının zayıf taraflarını kullanır.
7. Empati yapamaz.
8. Çoğu zaman başkalarını kıskanır ya da başkalarının kendisini kıskandığını sanır.
9. Küstah, kendini beğenmiş davranış ve tutumlar sergiler
Narsist Kişilik Bozukluğunda Temel Özellikler
Üstünlük duygusu, görkemli bir öz-imaj, yaygın bir kendini beğenmişlik(fantazide veya davranışta), beğenilme gereksinimi ve empati yapamama temel özellikleridir. Benlik saygıları kolay zedelenebilir. Oldukça bencildirler, ancak davranışlarının çoğu egoizmden kaynaklanır. Belli bir yaşın altındaki çocukların benmerkezci olduğunu ve başka türlü olamayacağını bilirsiniz. Kelimenin tam anlamıyla kendilerini başka bir kişinin bakış açısına çeviremezler. Yetişkinlerin böyle bir mazereti yoktur. Yeteneğe sahiptirler ama bunu kullanmazlar, bu yüzden benmerkezci davranırlar.
Sınırsız güç, zenginlik, aşk ve güzellik fantezileri olan “yürüyen kibirdir” bu insanlar. Freud, narsisizmi olan kişilerin histrionik gibi acımasız bir egoları olduğunu iddia eder. Araştırmalar, aslında egolarının o kadar acımasız olmadığını gösteriyor. Araştırma karışık. Çok sık başkalarını sömürürler ve kuralları hiçe sayarlar, ancak davranış aynı olsa da nedenler antisosyal olanlardan tamamen farklıdır. Tıpkı anti-sosyal kişilik bozukluğunda olduğu gibi kanunları çiğnerler ama nedenini sorduğunuzda “kanunların küçük insanlar için olması gerektiğini” söylerler. Bir narsist ile ilişki, siz de bir narsist değilseniz zordur. Ancak o zaman ikisi de birbirinizi eşit derecede “süper” görür. Birbirlerini besler ve pekiştirirler.
Narsist Kişilik Bozukluğu Kimlerde Görünür?
Bu tanıyı alanların %50-75’i erkektir. Sınırda ve histrionik kişilik bozukluğu ile fazlaca birlikte görülebilir. Depresyondayken veya önemli kişilerarası problemler yaşadıkları zaman terapi arayışına girerler.
Bahar Erden
Uzman Psikolog/Evlilik ve Aile Terapisti
Durand, V. M., & Barlow, D. H. (2009). Abnormal Psychology (5 th ed.). Belmont, CA:
Wadsworth/Cengage Learning. (Vaka Örneği; Durand, V. M., & Barlow, D. Anormal
Psikoloji kitabından alıntıdır.)
